fot. T. Królik / archiwum UM
Przed Wielkanocą wiele osób stawia sobie za punkt honoru oklejenie świątecznych kartek znaczkami w specjalnej emisji. Że trzeba stać po nie w kolejkach na poczcie? Bez znaczenia! Doceniając ten zapał i poświęcenie, postanowiliśmy zebrać popularne motywy polskich wielkanocnych „ząbków”. Dołączyliśmy też garść ciekawostek dotyczących historii znaczka i pocztówki.
Kartki pocztowe stworzono w Wielkiej Brytanii. Pierwsza z nich najprawdopodobniej była wysłana dla żartu – w 1840 roku pisarz Theodore Hook wysłał do siebie kartkę, na której nakleił znaczek i narysował karykatury pracowników poczty. Właśnie wtedy bowiem Wielka Brytania uruchomiła pierwszy na świecie system usług pocztowych opłacanych z góry, wydając znaczek „Black Penny”. Kartka doszła i historycznie uznawana jest za pierwszą pocztówkę. W roku 2002 została sprzedana na aukcji za prawie 32 tysiące funtów!
Kurczaki w Zeppelinie
Kariera kartek pocztowych szybko nabrała rozpędu, a dużą ich część rozsyłano na święta. Motywy historycznych kartek wielkanocnych były bardzo różne – poza typowo religijnymi pojawiały się patriotyczne (na przykład motyw wychodzącego z kartki orła), a także prezentujące… nowe technologie (kartka z 1913 r. pokazywała kurczęta lecące Zeppelinem). Kartki zdobiły dzieła znanych artystów – malowali je m.in. Kazimierz Przerwa-Tetmajer czy Jacek Malczewski.
Pocztówka przyszłego noblisty
Polska nazwa „pocztówka” wzięła się z konkursu, który zorganizowano w Warszawie w 1900 roku. Spomiędzy propozycji (m.in. „listówki”, „odwrotki” czy „niedyskretki”) jury, w skład którego wchodzili autorzy Słownika Języka Polskiego, wybrało nazwę używaną do dziś. Zwycięzcą był… ukrywający się pod kobiecym pseudonimem Henryk Sienkiewicz!
Świeża tradycja „jajek na ząbkach”
Przez dziesięciolecia Poczta Polska nie wydawała oddzielnych serii znaczków pocztowych, poświęconych Wielkanocy. Świąteczne nawiązania pojawiały się sporadycznie – na znaczkach emitowanych w ramach tematów dotyczących sztuki sakralnej czy propagowania zwyczajów ludowych. Otwarcie na motywy wielkanocne nastąpiło w 1995 roku, kiedy wprowadzono do obiegu serię czterech znaczków „Pisanki polskie”. Regularnie symbole wielkanocne zaczęły gościć na polskich „ząbkach” od 1997 roku.
Każda edycja inna!
1997 – święcenie palm, malowanie pisanek, święcenie pokarmów i śmigus-dyngus
1998 – Baranek Paschalny na tle krzyża i Jezus Chrystus
1999 – sceny z czternastowiecznego Poliptyku Grudziądzkiego: modlitwa w Ogrójcu, dźwiganie krzyża przez Chrystusa i Zmartwychwstanie oraz XV-wieczny obraz Piety z Tubądzina
2000 – Chrystus złożony do grobu i Chrystus Zmartwychwstały na tle koła, symbolizujący w ikonografii Boga, wieczność i nieskończoność
2001 – niewiasty u grobu Jezusa Chrystusa oraz zmartwychwstały Syn Boży w otoczeniu apostołów (w konwencji średniowiecznego witrażu)
2002 – świąteczna palma oraz kurczęta
2003 – Syn Boży w ludowym rzeźbiarstwie jako Chrystus Frasobliwy oraz Chrystus Zwycięzca
2004 – gałązki wierzby oraz zajączek i baranek
2005 – zajączek oraz pisklę w otoczeniu kwiatów
2006 – ludowe tradycje Niedzieli Palmowej i śmigus-dyngus
2007 – baranek upleciony ze słomy i kurka wykonana z drewnianych pisanek
2008 – pisanki na zielonej serwetce
2010 – baranek z chorągiewką wielkanocną na tle zielonej łąki oraz koszyk z jajami wielkanocnymi
2011 – znów powrót sztuki ludowej i wycinanki: zając wśród kwiatów i wielkanocny baranek
2012 – wielkanocny baranek, jajko i zając w barwnej wersji graficznej
2013–2018 – pisanki: kozienicka i opoczyńska, opolska i kurpiowska, huculska, łemkowska i lubelska, lipska, kraszanka opolska
